Cmentarz żydowski

Początki osadnictwa żydowskiego w Czeladzi przypadają na drugą połowę XIX wieku. W drugiej połowie XIX wieku na terenach Czeladzi mieszkało około osiemdziesiąt żydowskich rodzin.

Głównym źródłem ich utrzymania był handel, w tym również a może nawet przede wszystkim handel hurtowy związany z węglem. Przez wiele lat czeladzcy żydzi podporządkowani byli kahałowi w Będzinie. Dopiero w okresie międzywojennym powstała pierwsza synagoga, cmentarz utworzono zaś w 1916 roku.

Nekropolię podzielono na kilka części, wytyczając kwatery dla mężczyzn, kobiet i dzieci. Zmarłych z gminy Będzin chowano w tylnej części cmentarza, zmarłych z gminy Czeladź chowano w zaś w jego przedniej części. Przy wejściu pochowano rabina Cwi Hanocha ha-Kohena Lewina - najbliższe sąsiedztwo jego ohelu wkrótce stało się miejscem spoczynku pożądanym przez chasydów. W latach trzydziestych powierzchnię nekropolii powiększono.

W czasie II Wojny Światowej na cmentarzu grzebano ofiary hitlerowskich zbrodni. Pochowano tu między innymi około stu osób spalonych w synagodze w Będzinie oraz około czterystu zamordowanych podczas likwidacji będzińskiego getta w sierpniu 1943 roku.

Po zakończeniu wojny na cmentarzu odbywały się już nieliczne pogrzeby. Ostatni znany i udokumentowany pochówek odbył się w marcu 1948 roku. Dziś w spisie cmentarnym widnieje 3.200 nagrobków, ustawionych w 99 rzędach w części męskiej i 91 rzędach w części żeńskiej. Większość z nich ma formę tradycyjnych macew. Odwiedzając cmentarz należy zwrócić szczególną uwagę macewy ze zrekonstruowanymi polichromiami - do czasów Zagłady malowanie nagrobków było powszechnym zwyczajem na żydowskich nekropoliach.

Współrzędne geograficzne: 50° 19’ 14” N; 19° 06’ 05” E