Historia

 Wszystko rozpoczęło się w 1867 roku. Upadek Powstania Styczniowego niósł dla ziem Królestwa Polskiego, będącego w istocie częścią Imperium Rosyjskiego, bolesne zmiany. W znacznym stopniu ograniczono prawa obywatelskie, wiele osób pod przymusem musiało opuścić rodzinne strony. W 1866 roku władze carskie przeprowadziły także reformę administracyjną, powiększając liczbę powiatów, a tym samym lokalnych urzędników, lepiej kontrolujących podległą ludność. Nowe ustawy weszły w życie w roku 1867 i w tymże roku rozpoczęła się nowa era w dziejach Będzina, miasta odtąd powiatowego. Przez kilkaset lat istnienia, mimo swego znaczenia strategicznego, Będzin nie należał do najważniejszych ośrodków miejskich w regionie, stanowiąc w gruncie rzeczy niewielką domenę królewską. Będzińscy starostowie, zarządzający miastem wraz z zamkiem oraz trzema wsiami wchodzącymi w skład starostwa (Szczakowa, Ciężkowice, Długoszyn) nie mogli poszczycić się szczególnie dochodowym i reprezentatywnym urzędem. W różnych okresach większe znaczenie od Będzina posiadały Sławków, Olkusz, Siewierz, a po stronie śląskiej - nieodległy Bytom.

Sytuacja ta zmieniła się diametralnie wraz z powstaniem nowego powiatu, wykrojonego z wcześniejszego powiatu olkuskiego. Nowy ten organizm stanowił część guberni piotrkowskiej i nigdy później nie był tak rozległy jak w pierwszych latach swojego istnienia. Oprócz samego Będzina obejmował 213 wsi i 8 osad, dawniejszych miast pozbawionych swych praw na skutek popowstaniowych represji. Swymi granicami sięgał aż za Woźniki, Koziegłowy, Żarki i Włodowice. Od zachodu graniczył z Królestwem Pruskim, od południa zaś z Cesarstwem Austriackim, w skład którego wchodziły wcześniejsze wsie podległe będzińskiemu staroście. Po przyłączeniu Kromołowa obejmował 1390 km2, na których zamieszkiwało około 80 tysięcy mieszkańców. Na potrzeby administracji wzniesiono okazały gmach, do dziś będący ozdobą Będzina.Właśnie utworzenie powiatu, obok otwarcia odnogi Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, stało się głównym czynnikiem rozwoju Będzina w drugiej połowie XIX stulecia. Tutaj także, jako mieście powiatowym, wzniesiono istniejące do dziś koszary 14 Dońskiego Pułku Kozaków, ściągniętych do Zagłębia na prośbę sosnowieckich fabrykantów. W swej najbardziej rozległej formie powiat będziński przetrwał aż do I wojny światowej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości odrodził się w zupełnie nowych granicach w ramach województwa kieleckiego. Do roku 1928 obejmował obszar 485,5 km2 i liczył około 360 tysięcy mieszkańców. W tymże 1928 roku usamodzielnił się Sosnowiec, stanowiąc odtąd własny powiat grodzki.

W granicach powiatu będzińskiego pozostawały Będzin, Czeladź, Dąbrowa Górnicza oraz dziewięć gmin wiejskich: Bobrowniki, Grodziec, Łagisza, Łosień, Niwka, Ożarowce, Wojkowice Kościelne, Zagórze oraz gmina Olkuska-Siewierska (obejmująca część obecnej Dąbrowy Górniczej). Tak ukształtowany powiat, z niezmienionymi granicami, funkcjonował także w latach okupacji hitlerowskiej (Kreis Bendsburg), jako część rejencji katowickiej wchodzącej w skład III Rzeszy. W 1948 roku zarządzeniem Ministra Administracji Publicznej wprowadzono pewne korekty, w myśl których Będzin, pozostając nadal stolicą powiatu ziemskiego, stawał się także powiatem grodzkim a prezydent miasta pełnił odtąd funkcje starosty.W 1950 roku zlikwidowano niektóre stare gminy - Olkusko-Siewierską, Wojkowice Kościelne i Ożarowice - w ich miejsce wprowadzając nowe - Gołonóg, Zabkowice, Sączów, Kazimierz i Strzemieszyce Wielkie. W 1951 roku prawa samodzielnego powiatu grodzkiego uzyskała Czeladź. Spośród licznych, choć w istocie kosmetycznych, zmian, na uwagę zasługują podniesienia do rangi miasta Strzemieszyc Wielkich. W 1965 roku powiat Będziński liczył około 118 tysięcy mieszkańców, z czego 41 tysięcy w samym Będzinie. W przededniu likwidacji powiatów (reforma administracyjna z 1975 roku) obejmował aż 9 miast, bo do takiej rangi podniesiono szereg wsi i osiedli.

Odrodzony w roku 1999 powiat będziński pod względem obszaru różni się dość istotnie od swego poprzednika. Utracił swoje wschodnie i zachodnie krańce, zyskując nieco na północy (Siewierz). W wyniku referendum do powiatu włączono Sławków, nieposiadający bezpośredniej łączności terytorialnej, co stanowi swoisty ewenement w skali kraju. Pewnym posunięciem idącym w poprzek wielowiekowej historii jest także wyłączenie z powiatu będzińskiego jego północno-wschodniego obszaru, który stanowi Gmina Ożarowice (z Międzynarodowym Portem Lotniczym KATOWICE w Pyrzowicach) i przyłączeniu go do górnośląskiego powiatu tarnogórskiego, łamiąc tym samym odwieczną (dosłownie) granicę między Śląskiem a Zagłębiem.