Szlak Zamków i Fortyfikacji
Zapraszamy do odwiedzenia zamków oraz ich ruin świadczących o dawnej potędze Polski i zamieszkujących je właścicieli. Są to XIV wieczny Zamek Piastowski w Będzinie, perła architektury, a także ruiny XIV wiecznego zamku Biskupów Krakowskich w Siewierzu oraz ruiny XIII wiecznego zamku obronnego zamku biskupów krakowskich w Sławkowie. Są to miejsca owiane legendą gdzie do dziś zdarza się zobaczyć tajemnicze postacie w strojach z dawnych epok.
Dla miłośników architektury militarnej z czasów II wojny światowej dużą atrakcję może stanowić spacer po fortyfikacjach Obszaru Warownego Śląsk: Punktu Oporu Targoszyce, Punktu Oporu Nowa Wieś w gminie Mierzęcice, część Punktu Oporu Niezdara w Wymysłowie, Grupy Bojowej "Wesoła" oraz Punktu Oporu "Bobrowniki" w gminie Bobrowniki. W Mierzęcicach ponad to można odnaleźć pozostałości po niemieckiej linii umocnień b-2. Kolejnym ciekawym i tajemniczym miejscem na terenie powiatu będzińskiego są podziemia Wzgórza Zamkowego w Będzinie.
Zamek w Będzinie
Zamek w Będzinie leży na wzgórzu nad rzeką Czarną Przemszą. Jego historia sięga IX wieku. Już wtedy na Wzgórzu Zamkowym wzniesiono gród, prawdopodobnie należący do plemienia Wiślan lub jego zachodniego odłamu. Gród był kilkakrotnie rozbudowywany: m.in. w miejsce pierwotnej palisady wzniesiono istniejący do dziś zewnętrzny wał podgrodzia, a wewnętrzny wał podgrodzia zniwelowano celem założenia cmentarza wczesnochrześcijańskiegow XII wieku. Osadnictwo podgrodowe rozwijało się na wokół wzgórza. W 2 połowie XIII wieku, prawdopodobnie za panowania Bolesława Wstydliwego, w obrębie grodu wzniesiono kamienną wieżę, istniejącą do dziś. Do niej Kazimierz Wielki w latach 40. XIV stulecia dobudował zamek, który składał się początkowo z zamku górnego (ta część po przebudowach istnieje do dziś) otoczonego dwoma pierścieniami murów, oraz dolnego, z bramą wjazdową od strony północnej (do dziś zachowane dolne partie murów). Budowa zamku związana była ściśle z utratą Śląska i jego przejściem pod panowanie czeskie (1348) granica między Koroną Polską a Czeską przebiegała wówczas po linii Czarnej Przemszy, a więc u samego podnóża zamku. Obecny wygląd zamek zawdzięcza pracom rekonstrukcyjnym z 1834 r. oraz odbudowie w latach 1952 -1956. We wnętrzu zamku od 1956 r. znajduje się Muzeum Zagłębia z bardzo bogatą kolekcją dawnej broni.Jest też ekspozycja związana z historią Będzina i innych zamków na szlaku Orlich Gniazd. Na dziedzińcu zamkowym znajduje się stylowa karczma rycerska a coroczne widowiskowe bitwy pod zamkiem przyciągają liczną widownię.
Zamek w Sławkowie
Mieszkańcy Sławkowa pamiętają, gdy u zbiegu ulic Staropocztowej i Browarnej znajdowało się wzniesienie zwane „Zamczyskiem”, które jak się później okazało kryło prawdziwą tajemnicę, a zarazem niespodziankę. W latach 1983-1990 przeprowadzono w tym miejscu kompleksowe badania archeologiczne, a prace ziemne odsłoniły ruiny trzynastowiecznego zamku biskupów krakowskich. Dzięki tym fenomenalnym odkryciom 30 października 1990 roku utworzono rezerwat archeologiczny. Sławków dzięki temu odkryciu na stałe wpisał się do literatury archeologicznej. Zamek biskupów krakowskich jest jednym z najstarszych murowanych założeń obronnych w Polsce południowej, datowany na drugą połowę XIII wieku. Do dnia dzisiejszego oprócz ruin wieży mieszkalnej, budynku bramnego i pozostałości murów pierwotnego założenia zachował się wał ziemny i fosa oraz odkopane przy pracach archeologicznych tajemne przejście. Odkryte relikty stanowią jeden z najcenniejszych zabytków tego typu w Polsce, a zarazem jeden z najstarszych przykładów murowanej architektury obronnej na terenie Polski południowej.Na podstawie zebranego materiału oraz analizy historycznej budowę wielkiego założenia należy wiązać z biskupem krakowskim Pawłem z Przemankowa (1266-92). Obecnie przyjmuje się, że trwała ona od 1280 do 1283. Pierwotne założenie miało na celu obronę Sławkowa i przeprawy przez tą rzekę od strony Krakowa. Potwierdza ten stan rzeczy nietypowa loalizacja zamku poniżej miasta od strony ówczesnej przeprawy. O konieczności obrony od strony Krakowa, świadczyć może również fakt narastającego w owym czasie konfliktu wspomnianego biskupa krakowskiego z Leszkiem Czarnym. Interesujące jest, że pierwotne założenie zamku było bardzo nowatorskie, gdyż analogie tego typu obiektów nie występują w Małopolsce, a dopiero w architekturze obronnej książąt śląskich m.in. zamek na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu i zamek na Ostrówku w Opolu. Sensacyjne stało się porównanie tego pierwszego z zamków, gdyż wydaje się obecnie, że zamek w Sławkowie był niemal identyczny. Można więc przypuszczać, że biskup krakowski przeniósł tu gotowy wzorzec zamku Henryka I i Henryka IV Probusa, tym bardziej, że wówczas prawdopodobnie zamek na Wawelu w Krakowie miał jeszcze drewniano-ziemne obwałowania! Będąc w Sławkowie, nie sposób ominąć to niezwykłe miejsce, owiane tajemną mgłą historii.
Zamek w Siewierzu
W bagnistej dawniej dolinie Czarnej Przemszy, stoją ruiny zamku biskupów krakowskich i książąt siewierskich. Początki zamku sięgają XIV w., a jego śladami są pozostałości konstrukcji drewniano kamiennych, odkrytych w czasie prac archeologicznych. Zamek byt wielokrotnie przebudowywany przez biskupów krakowskich Piotra Tomickiego, Franciszka Konarskiego i po potopie szwedzkim przez Andrzeja Trzebickiego.W ostatnim okresie użytkowania przypadającym na XVIII w. był to zamek czteroskrzydłowy, zgrupowany dookoła zbliżonego do czworokąta dziedzińca. Styl zamku specjaliści określają jako renesansowy z fragmentami gotyckimi. Najlepiej zachowanymi częściami zamku są beluard oraz wieża zwana szlachecką. Beluard zbudowany z kamienia łamanego na planie prostokąta o półkolistym zamknięciu, bronił dostępu do bramy znajdującej się w przyziemiu wieży. Wieża zbudowana została z cegły, kamienia łamanego i bloków kamiennych, pokryta była do połowy XIX w. wysokim dwuczęściowym barokowym hełmem. W latach 70-tych naszego stulecia przeprowadzono remont beluardu i piwnic oraz wzniesiono mur od strony południowej. W 2007 r. Przeprowadzono powtórne badania archeologiczne, weryfikujące błędną tezę o XV wiecznej metryce zamku. Na przełomie 2007- 2008 dokonano prac konserwatorskich wieży zamkowej wraz z budową platformy widokowej na jej koronie. W kolejnych planach przewidziane jest odtworzenie mostu zwodzonego, oraz kompleksowe prace konserwatorskie zmierzające do zabezpieczenia obiektu w postaci trwałej ruiny.
Fortyfikacje
Na terenie powiatu będzińskiego miłośnicy historii II wojny światowej mogą udać w ciekawą podróż „szlakiem fortyfikacji”. Znajdują się tu obwarowania polskiego Obszaru Warownego "Śląsk", powstałe w latach 1935-39 oraz fragmenty niemieckich umocnień wchodzących w skład Linii b-2 budowanej pod koniec II wojny światowej. Znakomita większość z nich zachowana jest w dość dobrym stanie. Na terenie gminy Mierzęcice znajduje się Punkt Oporu Targoszyce-Przeczyce oraz Punkt Oporu Nowa Wieś (w dniach od 24 27 stycznia 1945 w tym miejscu rozegrały się krwawe walki o Nową Wieś oraz przełamanie linii niemieckiej obrony. W walkach tych poległo około 150 żołnierzy niemieckich i 300 sowieckich). W Wymysłowie znajdują się trzy schrony żelbetonowe wchodzące w skład Punktu Oporu „Niezdara”. W gminie Bobrowniki znajdują się jeszcze dwa obiekty: Grupa Bojowa „Wesoła” oraz Punkt Oporu „Bobrowniki”Godnym polecenia dla zwiedzających jest obiekt nr 52 wchodzący w skład Grupy Bojowej „Wesoła” znajdujący się w miejscowości Dobieszowice przy drodze biegnącej z Dobieszowic do Piekar Śląskich. Został on odrestaurowany przez grupę pasjonatów. Obecnie znajduję się tam muzeum, w którym zgromadzono wiele cennych pamiątek związanych z polskimi fortyfikacjami. Wszystkie te obiekty wchodzą w skład Obszaru Warownego „Śląsk”. Ponadto na terenie gminy Mierzęcice znajduję się pododcinek niemieckiej linii umocnień polowych b-2, który na terenie powiatu bierze swój początek we wsi Sączów w gminie Mierzęcice i ciągnie się aż do wsi Tuliszów w gminie Siewierz. Dla miłośników architektury militarnej z czasów II wojny światowej dużą atrakcję może stanowić spacer po fortyfikacjach Obszaru Warownego Śląsk: Punktu Oporu Targoszyce, Punktu Oporu Nowa Wieś w gminie Mierzęcice, część Punktu Oporu Niezdara w Wymysłowie, Grupy Bojowej „Wesoła” oraz Punktu Oporu „Bobrowniki” w gminie Bobrowniki. W Mierzęcicach ponad to można odnaleźć pozostałości po niemieckiej linii umocnień b-2. Kolejnym ciekawym i tajemniczym miejscem na terenie powiatu będzińskiego są podziemia Wzgórza Zamkowego w Będzinie. Powstały one w czasie II wojny światowej, wykorzystując w części naturalne chodniki i komnaty, jednak cel ich budowy do tej pory nie jest znany. Jak głoszą legendy miały one połączenie z lochami w rejonie zamku. Tworzą swojegorodzaju labirynt składający się z tuneli, krętych korytarzy, komór i szczelin naturalnych o wysokości do 8 metrów. W najbliższym czasie planowane jest ich udostępnienie zwiedzającym.Powiat będziński to tajemnicze zamki, fortyfikacje, podziemia i lochy ,a także piękna przyroda. Zapraszamy do ich odkrywania, bo każda nowa wyprawa w te miejsca to szansa poczucia się poszukiwaczem przygód.